Za’atar Baharat Karışımı
Za’atar, kökenleri İncil dönemine kadar uzanan eski bir baharat karışımıdır. İsim aynı zamanda kekik bitkisine de atıfta bulunur. Antik Mısır’da kullanıldığına dair kanıtlar vardır ve Yaşlı Pliny tarafından da bahsedilmiştir.
12.yüzyılda Yahudi filozof Maimonides, za’atar karışımından söz etmiş ve onu bir “beyin gıdası” olarak değerlendirmiştir. Arap mutfağında temel bir yer edinmiş olan za’atar, günümüze kadar önemini korumuştur. Filistinli evlerde de önemli bir yere sahip olan za’atar, İsrail mutfağında da başrol oynamaktadır.
Za’atarın Lezzet Profili
Her evde farklılık gösterse de, za’atar karışımlarında genellikle mercanköşk, kekik, sumak ve susam bulunur. Bu karışım, keskin, cevizimsi ve güçlü bir kokuya sahiptir. Sumak, karışıma limonsu bir tat ekleyerek diğer yoğun tatlarla dengeli bir uyum sağlar. Bazı bölgesel tarifler, karışıma portakal kabuğu veya dereotu gibi ekstra malzemeler de ekleyebilir.
Za’atarın Sağlık Faydaları
Za’atar, birçok sağlık faydası sağlayan bileşikler içerir:
- Fenoller: Kekik ve mercanköşk, za’atar karışımlarında bulunan timol ve karvakrol fenollerini içerir. Bu fenoller, mantar ve bakterilere karşı savaşan antimikrobiyal özelliklere sahiptir.
- Antioksidanlar: Kuersetin ve gallik asit, kanserle savaşmaya yardımcı olan güçlü anti-inflamatuar bileşenlerdir. Ayrıca antifungal ve antimikrobiyal özelliklere sahiptir.
- Yağ asitleri: Susam tohumları oleik asit bakımından zengindir ve kötü kolesterol olarak bilinen LDL seviyesini düşürmeye yardımcı olabilir.
- Vitaminler: Susam tohumları, B kompleksi vitaminleri açısından zengindir. 100 gram susam, günlük niasin ihtiyacınızın yaklaşık yüzde 30’unu karşılayabilir. Ayrıca mercanköşk yaprakları bol miktarda A vitamini içerir.
Za’atarın içeriği, aşağıdaki gibi sağlık sorunlarına karşı faydalı olabilir:
- Kalp Hastalıkları: Za’atarın içerdiği bileşenler kolesterolü azaltarak kardiyovasküler sistemi korumaya yardımcı olabilir.
- Diyabet: Za’atarın içindeki sumak, tip 2 diyabet hastalarında kan şekeri seviyesini düşürebilir.
- Demans: 2011 yılında yapılan bir çalışma, za’atar fenollerinin farelerde serotonin ve dopamin seviyelerini artırarak demans semptomlarını hafifletebileceğini göstermiştir.
Za’atarın Yaygın Kullanım Alanları
Za’atar baharat karışımının en popüler kullanım şekli, zeytinyağıyla karıştırılarak yassı ekmeklerin üzerine sürülmesidir. Benzer bir etki için, ekmeği önce zeytinyağına, sonra za’atar karışımına batırabilirsiniz.
Za’atar, ayrıca et, balık veya tavuk gibi yemeklerde baharat olarak kullanılabilir. Kavrulmuş sebzelerin üzerine serpilebilir veya humusa daha fazla lezzet katmak için eklenebilir.
